От ыйын 9-15 күннэригэр бүтүн Арассыыйа үрдүнэн «Миэхэ олоҕу бэлэхтээ» диэн аборту утары акция ыытылынна. Бу акция сүрүн сыалынан-соругунан общественноһы аборт проблематыгар тардыы итиэннэ доруобуйа харыстабылын, эмп тэрилтэлэрин, общественнай организациялары аборту аҕыйатыыга уонна профилактикаҕа кыахтарын түмэн үлэлииллэригэр ыҥырар.
Өскөтүн урукку өттүгэр аборт кэм аҕыйахтык бэлиэтэнэр эбит буоллаҕына, билигин ханнык баҕарар клиникаларга харчы төлөөтүҥ да, баран аборт оҥоттторуоххун сөп.
Туораттан көрдөхх, оҕо түһэттэрэр судургу курдук буоллаҕына, хас биирдии дьахтар өйүгэр-санаатыгар син биир оспот бааһы хаалларар эбит. Биллэрин курдук, аборт бу бэйэн илэ өйгүнэн сылдьан оҕоҕун суох оҥорууга кыттыһыы. Аборт ханнык баҕара көрүҥэ ( мини-аборт, эмп көмөлөөх, ыраастааһын) барыта дьахтар психикатыгар охсор. Ханнык баҕарар дьахтар оҕотун туһэттэрэн баран, аборт кэннинээҕи синдромҥа киирэр эбит (ПАС послеабортный синдром). Аборт кэннэ киһи физическай, психическай туруктара итиэннэ киһи личность быһыытынан уларыйыылара ПАС диэн ааттанар. Бу туһунан СР «Ыччат социальнай уонна психологическай өйөбүлүн киинин» психолога Лена Авелева бу курдук кэпсиир.
ПАС симптомнара хайдахтарый?
-аборт түгэннэрин уонна хат сылдьар кэмин сотору-сотору туһээн көрөр.
-абортаппытын санатар ханнык баҕара түгэн киниэхэ улахан психическай ыарыыны биэрэр.
-абортаппыт кэмин санаатаҕына улаханнык хоргутар.
Эмоциональнай уларыйыы эмиэ тахсар.
-психическай амнезия буолар. Ол эбэтэр абортаппыт түгэнин сороҕун өйдөөбөт.
-олоҕор интэриэһэ сүтэр.
-соҕотохсуйуу, атын дьонтон туора турар буолар.
-сатаан таптыыр кыаҕа сүтэр.
Маннык эмоциональнай уларыйыылары тэҥэ физиологическай уларыйыы эмиэ тахсар.
-сатаан утуйбат буолар.
-ньиэрбинэй, кырыктаах буолар.
-болҕомтото уларыйыан сөп.
-оҕом суох, онтон мин баарбын диэн бэйэтин буруйданар буолар.
- бэйэтин сыаналыыра түһэр (самооценка), бэйэтин сатаан бырастыы гыммат буолар.
-настарыанньатын уларытарга дьулуһар ( арыгы, уоскутар эмтэр)
-имэҥ сыһыаныгар эмиэ уларыйар.
- оло5ор сыала-соругар суох курдук буолар.
ПАС содуллара:
Дьиҥэ биһиги ортобутугар үгүс дьахтар оҕотун түһэттэрэр. Ол эрэн, кинилэр туруктарыгар туох да улахан уларыйыы тахсыбатаҕын кэпсииллэр. Маннык бэйэни албыннаныы, ПАС ааһарыгар реакция 3 көрүҥэ барар.
Бастакы тиип: - тутатына реакция. Травма кэнниттэн тутатына биллэр, сыл устата барар. Маннык реакция көрүҥэ үчүгэй. Тоҕо диэтэргин, дьахтар эмоциональнай күүрүүтэ тахсар. Ол иһин түргэнник аһарынар эрээри, маннык эмоция көрүҥэ олох биирдэ эмэ көстөр.
Иккис тиип: - иккис тиип элбэхтик бэлиэтэниэн сөп. Аһыы санаа хас да сыл устата барар. Хроническай буолар. Кэмиттэн кэмигэр бу ыарыы сытыытык киирэр. Ордук аборт оҥотторбут күнүгэр чаҕылхайдык бэлиэтэнэр.
Үһүс тиип - ордук киэҥник тэнийбит. Аборт оҥотторбутун кэннэ 5-15 сыл устата туох даҕаны рекция суох буолуон сөп. Үгүс дьахталлар бу сыллар тухары олохторугар аборт оҥотторбуттарын олох даҕаны умнан кэбиһэллэр. Онтон ону син биир хаһан эмэ эмискэ санаан кэллэхтэринэ, улаханнык хоргуталлар, хас да сыл кэнниттэн дьэ кэлэн ПАС бэлиэтэнэн киирэн барар.
ПАС содуллара араас фактордартан улахан тутулуктаах. Ордук чуолаан дьахтар климакстыыр кэмигэр, аны хаһан даҕаны оҕолонор кыаҕа суох диэн санааны биллэҕинэ ыараханнык ылынар.
ПАС содулун аһарыныы биэс түһүмэхтэн турар:
1. Оҕо түһэттэрбитин кини олох умнан кэбиһиэ суохтаах. Ол эбэтэр дьахтар бэйэтин оҕотун суох гынарга кыттыспытын билиниэхтээх.
2. Сүтэрбит оҕотун ытаан-соҥоон аһарыныахтаах.
3. Ким эрэ үөһэттэн бырастыы гынарыгар көрдөһүөхтээх. Бу соһуччу курдук буолуон сөп эрээри, хас биирдии дьахтарга олус наадалаах.
4. Атын дьону сатаан бырастыы гыныахтаах. Бу ыарахан эрээри, кырыктаах буолары суох оҥоруо
5. Бэйэтин бырастыы гыныахтаах. Манна аҕыйах киһи тиийэр эрээри, ким бу этапка тиийбит дууһата уоскуйар.
Туох барыта суола-ииһэ суох хаалбат. Аборт оҥотторуу диэн проблеманы быыһаарыы буолбатах. Онон кыыс уонна уол икки өттүттэн толкуйдаан, ханнык кэмҥэ оҕолунохтарын баҕаралларын ырытан-ырыҥалаан көрөн баран эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһалаллара ирдэнэр. Аборт оҥотторон баран, «миэхэ син биир урукку курдук» диэн санааһын бу бэйэни албыннаныы. Онтуҥ түмүгэ бүгүн да буолбатар, аҕыйах ыйынан, сылынан дууһаҕар иҥэн сылдьарын син биллэрэрин умнума.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена