Былырыын Аллайыахаттан сылдьар уол «илиитин кыбытан» госпитальга киирдэ диэн буолбут. Уол эдьийэ госпитальга эрийэ сылдьыбытыгар «үтүөрэн эрэр, сотору тахсыа» диэн байыаннай быраастар эрэннэрбиттэр. Оттон Мария Егоровна кэпсэтэ сылдьыбытыгар «син балайда сытыа» диэн эппиттэр. Күттүөнэ суох дьыала тахсыбытын тута сэрэйэн, ол чааска айаннаабыттар. Тиийэн көрбүттэрэ, били «илиитин кыбытта» диэбит уоллара, төбөтүгэр икки улахан эппэрээссийэни баран, өйө-төйө суох реанимацияҕа сытар эбит.

Армияҕа сулууспалыыр болдьох биир сылга диэри аччатыллыбытын кэннэ, военкоматтар хомуурдара балайда тубуста диэн буолар. Ол гынан баран, армияттан куотар дьон син биир баар. Төрүөтэ диэн – «дедовщина». Саха сирин саллааттарын уонна матростарын төрөппүттэрин комитета – общественнай тэрилтэ. Ол аата, сэрэйбиккит курдук, үбэ-харчыта кырыымчык. Дьиҥинэн, атын регионнарга министиэристибэлэр хоннохторун анныгар ылан биир-икки киһини хамнастаан илдьэ сылдьаллар. Оттон биһиги комитеппыт бюджета, соҕотох председатель Мария Егоровна Емельянова дьоҕус пенсиятын иһигэр эргийэр. «8 тыһыынча солкуобайга, мин, түлүпүөнүнэн Арассыыйаны, Дальнай Востогу аймыахтаахпын, сылга үстэ-түөртэ байыаннай чаастарга баран кэлиэхтээхпин», -- диир. Дьэ, кырдьык, уустук балаһыанньа эбит. Армияҕа сулууспалыы сылдьар уоллаах төрөппүттэр кыһалҕаланнылар да, Саллааттар уонна матростар комитеттарын булаллар. Бэл, билигин аныгы оҕо иитиитэ да атын, «астара куһаҕан» диэн кытары үҥсэн Мария Егоровнаны түбүгүрдэ сатыыллар эбит. Биллэн турар, оннук «кыһалҕаҕа», онто да солото суох сылдьар киһи аралдьыйбат. Дьиҥнээхтик иэдээҥҥэ түбэһэр оҕолор дьылҕаларын быһаарарга аата-ахсаана суох бириэмэтин барыыр. Армия бэйэтэ туспа сабыылаах систиэмэ. Улахана бэрт буолан уларыйара-тэлэрийэрэ көнтөрүк. Ураты сокуоннаах, олохтоох систиэмэ аанын аһарга, онно киирэн саллааттар интэриэстэрин көмүскүүргэ, дьэ кытаанах ньиэрбэ, улахан сатабыл, киэҥ билии-көрүү ирдэнэр. «Сулууспалаан бүтэн иһэр уол, субу дьиэтигэр бараары туран икки бүөрэ аккаастаан кэбиһэр. Пуортан реанимацияҕа киирэн өлөн хаалла. Икки хонуктааҕыта дьонун кытары түлүпүөнүнэн кэпсэппит, чэп-чэгиэн оҕо кыл түгэнэ быстан хаалара хайдаҕый?!» -- Мария Егоровна бу ый маҥнайгытыгар сыыҥка хоруопка кэлбит уол быстах дьылҕатыттан абатыйан этэр. Кэбээйи Мукучутун уола эрэйдээх – К.П.Иванов 91178 байыаннай чаастан итинник «сууланан» дойдутугар төннүбүт. Төрөппүттэр эрэйдээхтэр аһыылар туохха тэҥнэһиэй… Аны, наар, биһиги оҕолорбут бүөрдэрэ «ыалдьар» эбит. Испииһэк көрдөрөр, онно сотору-буола-буола саллаат аатын таһыгар «госпиталь – почки» диэн сурулла сылдьар. Былырыын Аллайыахаттан сылдьар уол «илиитин кыбытан» госпитальга киирдэ диэн буолбут. Уол эдьийэ госпитальга эрийэ сылдьыбытыгар «үтүөрэн эрэр, сотору тахсыа» диэн эппиттэр. Мария Егоровна кэпсэтэ сылдьыбытыгар «син балайда сытыа» диэбиттэр. Күттүөнэ суох дьыала тахсыбытын тута сэрэйэн, ол чааска айаннаабыттар. Тиийэн көрбүттэрэ, били «илиитин кыбытта» диэбит уоллара, төбөтүгэр иккитэ улаханнык эппэрээссийэлэнэн, өйө-төйө суох реанимацияҕа сытар эбит. Субу суруйар кэммитигэр реанимацияҕа ыарахан туруктаах Покровскай оҕото – В.А.Андреев (21720 б/ч, Екатеринославка) сытар. Дьоно баран бүөбэйдээн эрэллэр. Эмиэ биир Ньурба оҕото – С.Н.Васильев (12908 б/ч, Хабаровскай) төбөтүгэр эппэрээсийэлэнэн госпитальга сытар. «Элбэх оҕо, субу кэлээри сылдьан, охсуһан дисбакка түбэһэр. Мин санаабар сылы быһа атаҕастаммыттарын тулуйан-тулуйан баран, баралларыгар охсуһан кэбиһэллэр быһыылаах. Бу көр – испииһэги көрдөрөр, онно «335 ыстатыйа» диэн суруктаах хас да уол аата баар. – Байыаннай чаастарга сылдьан саллааттары кытары көрсүһэрбэр, куһаҕаннык сылдьар оҕо баар буоллаҕына, сонно тута сэрэйэбин. Сирэйин-хараҕын олоруута олох атын буолар», -- диир председатель. Адьас аҕыйах хонуктааҕыта, Емельяноваҕа, Маҕантан саллаат уол кэргэнэ тахса сылдьыбыт. Кэргэнэ «наркотиктаан баран үһүс этээстэн ыстанан кэбиспитин» туһунан байыаннай чаас командира түлүпүөннээн эппит. Өссө урут-уруккуттан «наркоман» диэн дьаралыктаабыт. Бэс ыйын 4-гэр армияҕа ыҥырыллар, от ыйын 12 күнүгэр «кэргэнин кытары түлүпүөнүнэн иирсэн баран, наркотиктыыр уонна ыстанан кэбиһэр». Оттон кэргэнэ буоллаҕына, «быһылаан буолуон икки хонук иннинэ кэпсэппитим» диир уонна «онно барыта этэҥҥэ этэ» диэн Мария Егоровнаҕа суруйар. Дьахтар эрин «наркоман буолбатах этэ» диэн кыккыраччы аккаастанар, өһүргэнэр. Уолаттар армияҕа сулууспалаан баран дойдуларыгар төннөллөрө эмиэ биир улахан кыһалҕа. Илдьээһинин илдьэллэр, онтон төннөллөрүгэр, хайдах да буолуҥ диэбит курдук, хаппыт ас кыбыннаран, күҥҥэ аһыылларыгар 50 солкуобай тыыран баран ааны ыйаллар. Эдэр-сэнэх уол күҥҥэ 50 солкуобайга хайдах тотон сылдьыаҕай? Саллааттары сөмөлүөтүнэн аҕаларга «Якутия» авиакомпанияны кытары военкомат дуогабар түһэрсэр. «Дьэ, ол дуогабар болдьоҕо сороҕор «бүтэн хаалар», сороҕор «түһэрсэ илик» буолан эрэйдиир. Уолаттар ускул-тэскил сылдьаллар, түбэһиэх айаннаан дойдуларын булаллар», -- диэн Мария Емельянова кыһыйар. Саха сириттэн Чечня сэриитигэр 300 уол кыттыбыт. Элбэх киһи дойдуларыгар төннөн баран иһэн-аһаан суорума суолламмыттар. М.Емельянова: «Туох да көмө суох, реабилитация диэн суох. Наһаа элбэх оҕо сэрии кэннинээҕи синдрому тулуйбакка өллө», -- диэн хараастар. Чечня сэриитигэр баран өлбүт саха уолаттарын кэриэстиир тэрээһин ыыталлар эбит. Ол курдук Александр Парфенов диэн Бэрдьигэстээх оҕото 1995 сыллаахха, олунньу 23 күнүгэр тыына быстыбыт күнүгэр, бу кыһын Бэрдьигэстээххэ кэриэстэбил киэһэтин тэрийиэхтээхтэр. (Дьон-сэргэ өйөөн, тугунан-ханныгынан эмэ көмөлөһөллөрө буоллар диэн суруйабын). P.S: Мария Егоровна уола сулууспалаан кэлбитэ ырааппыт. Дьиҥинэн, бэйэтин оҕото армиялыыр сааһа ааста да, ити дьыалаттан батынан кэбиһиэн сөп этэ. Ону баара, атын дьон оҕолорун туһугар сүүрэрэ-көтөрө өссө эбии күөртэммит. Маннык майгыны киһи хайгыыртан соло булуо суохтаах этэ. Соторутааҕыта Мария Егеровна үлэлиир миэстэлэннэ. Биһиги тэрилтэбит -- «Ситим» иһинэн, компьютердаах остуолланан үөрэн-көтөн, сүргэтэ көтөҕүллэн сылдьар. Армияҕа сулууспалыы сылдьар уолаттардаах төрөппүттэр кинини кытары маннык түлүпүөнүнэн сибээстэһиэххитин сөп: 8-901-924-01-43. Хаартыскаҕа: Мария Емельянова (хаҥас) биир санаалааҕын Любовь Заровняеваны кытары.

kyym.sakha.ru
30.07.2010 12:14 | оригинал статьи | просмотров: 25634