Дьокуускай куоракка дьиэҕэ олорор, үлэлээбэт кырдьаҕастар тыыл, үлэ ветераннара, инбэлииттэр общественнай түмсүүлэрэ «Көмүлүөк» кулууп үлэлээбитэ сэттэ сылын туолла. Биһигини арчылаан, дьиэ-уот көҥүллээн илдьэ сылдьар дьоммутугар Дьокуускай куорат социальнай харалтатын күнүскү отделениятын «Эрчим» үлэһиттэригэр, салайааччыга Наталья Васильевна Николаеваҕа махталбыт улахан.
2010 сылга «Көмүлүөк» кулуупка үлэлии сынньана сылдьар дьоннор, кырдьаҕас эбэлэр, инбэлииттэр 26-быт. Кулууппут салайааччыта Мария Капитоновна Александрова-Семенова. Кулууппут үлэтэ киэҥ-куоҥ, кырдьаҕас дьон буоларбыт быһыытынан кэскиллээҕи, кэрэни, үчүгэйи эрэ саҕабыт.
Дьокуускайбыт иһигэр сэрии, тыыл, үлэ ветераннарыгар ыытыллар биир да дьаһаллартан хаалсыһа иликпит. Улуу кыайыы буолбута 65-с сылыгар кыттыһан бэйэбит санаабытыгар син элбэҕи оҥорсуһан кэллибит. «Көмүлүөк» кулууппут нэдиэлэ баскыһыанньатыгар түмсэн кэпсэтэбит, былаанныыбыт, үнкүүлүүбүт, ыллыыбыт, кыракый сахалыы оҥоһуктарбытын оҥорсон уоппут атастаһабыт, ким сылгы сиэлинэн оҥоһуктарга, ким оҕуруонан, сабынан, туоһунан уо.д.а. хардары-таары үөрэтиһэбит.
Ону баара, баскыһыанньанан эрэ бүппэппит, нэдиэлэ ортотугар кыамматтарга, профилакторийдарга тиийэн «Аһымал» киэһэтин оҥоробут, ардыгар «мастер-класс» ыытабыт, лекция да ааҕа түһэн кэлэбит. Уокуруктарбытынан олорон ааһар олохпутуттан ончу хаалсыбаппыт.
Эдэр сааспыт курдук эрчимнээхтик сананан икки сылга бэриллэр айаммыт төлөбүрүн былааспыт уйунан «бэһиэлэй дьоннор» көппөппүт дуо?
Ханна? Тоҕо?
Сааһыран эрэр дьон саныыр санаабыт кынатыгар уйдаран Татарстаҥҥа Заинск куоракка Улуу Кыайыы 65 сылыгар аналлаах сэрии, тыыл, үлэ ветераннарын I фестивалыгар, норуот оҥоһугун быыстапкатыгар заявка түһэрэн туристическай путевканан «Интеркросс» нөҥүө көттөхпүт үһү. Ол иһигэр эмэҕирэн эрэр эттикпитин кыратык эмэ эпчимирдэ түһээри, санаторийга (Ижминводы) сынньана түһэн ылаары, кэлэн иһэр кыһыммытын, сатаатар, ый аҥара «антах» анньа түһээри…
Бу сайыҥҥыттан быһа кэпсэтэн кулууппут иккис тутаах тэрийээччитэ Клара Васильевна Макарова, бачча элбэх эмээхсини «барсар кыахтаахпытын» билэн эрэ баран, курортнай карточкабытын толорторбуппут кэннэ дьэ итэҕэйэн, сүүрэн-көтөн Татарстаҥҥа барар, төннөр билиэппитин халлаанынан, тимир суолунан ылбыппыт.
Заинск куоракка дьон-норуот бөҕөтө, биһигини «Саха Сириттэн кэлэллэр» диэн кэтэһэн аҕай олороллор эбит. Заинск куорат устун күүлэйдэттилэр. Былыргы уонна аныгы Заинскайы көрдөрдүлэр, куорат кырыы өртө барыта сад учаастага 0,03 суотай сир эбит, ол кып-кыра сирдэригэр 3х3 үстээх дьиэлээхтэр, атына киһи да хаампат гына сад эбит. Оҕуруота олус кыра. Дьиэ бөҕөтө ыҥырыа уйатын курдук кэккэлэһэ халҕаһалаан тураллар, тус бэйэлэрин уһаайбаларын бу үлүгэр ыҥырыа уйатыттан хайдах булаллара буолла диэн саҥа аллайабыт, киэҥ-куоҥ сирдээх, үтүөкэн сайылыктаах саха эбээлэрэ…
Кама өрүс барахсан салаата Зай диэн эбит. Ол Зай өрүс уҥа-хаҥас биэрэгэр үөскээбит эргэ уонна аныгы Заинск диэн куорат дьэндэйбит. Музейга сылдьан көрбүппүт ньуучча улуу уолаттара оҥорсуһан, олорон, хонон-өрөөн ааспыт куораттара эбит (Романовтар, Юсуповтар кинээһистибэлэрэ, Иван Тургенев, Александр Пушкин). Заинск куорат тула мас кириэппэстээх эбиттэр, биһиги Дьокуускайбыт тула Тыгын кириэппэһин курдук макета эрэ хаалбыт.
Ю.А. Гагарин космоска көппүт бырааһынньыгар бэлэмнэнэр эбиттэр. Заинск куорат таһыгар ыттары кытта кыракый тыынар тыыннаахтар космическай хараабылтан кэлэн сиргэ этэҥҥэ төннүбүттэр. Уо.д.а. сэрии, үлэ геройдара, бүгүҥҥү олоҕу тэҥҥэ уһаарса сылдьар дьон, куорат олоҕун кэпсиир музей.
Киэһээ аһылык кэнниттэн ветераннарга аналлаах биэчэр буолла. Дом культуры иккис этээһигэр кэтэһэн олорор дьоҥҥо оһуохайбытын ууммутунан, эһиэккэйбитин үнкүүлээбитинэн киирэр эбээлэр буоллубут!
Официальнай ужин эбит, биһиги да оннук тиийдибит. Били «мэтээллэрбин иилинэн» диэбит курдук оһуохайдаан киирдибит, Уруй-Айхал тылларын эттибит! Астаах остуол тула олорон истиҥ кэпсэтии, санааны атастаһыы, ыллаан-үнкүүлээн билсиһии буолла…
Быыстапкабытын саалаҕа уустаан-ураннаан туруордубут. Фестивальга кэлбит барыта көрдө, сөхтө, сөбүлээтэ! Атыттары аны биһиги сөхтүбүт, биир да экземпляры атыылабаттар, биһиги эмиэ оннук!
Фестивальга промышленнай уокуруктартан, чугастааҕы сэлиэнньэлэртэн алта группа кэлбит, ыраахтан биһиги эрэ; саала5а киирэрбитигэр бука бары атахха туран ытыс тыаһынан көрүстүлэр!
Баҕа санаабыт курдук саха эбэлэрэ, эһэлэрэ түһэн биэрбэтибит, сахалар буоларбытын ааны аһан иһэн дакаастаабыппыт!
Диплом бөҕөтүн көтөх муҥунан хомуйан, баҕа санаабытын суруйан автобуска олорон киэһэлик санаторийбытыгар Изкминводаҕа айаннаатыбыт. Ырыаны арҕаһыттан ыламмыт, хас чаас мүнүүтэ айаннаан тиийбиппитин билбэккэ да хааллыбыт. Ырыа-тойук аргыстаах, көр-күлүү кэпсээннээх киэһээ8 чаас саҕана хонор сирбитин булбуппут, киириэхпит да инниттэн аан айаҕар таһырдьа көрүстүлэр, иккилии буола-буола биир нүөмэргэ түһэрдилэр, ким да соҕотоҕон барыан баҕарбат дьоно буолан биэрдибит! 4-түү буола-буола түһүн да диэтэхтэринэ ылыныах курдукпут. Киэһээ аһылыкпыт аҕыс чааска дылы кэтэһэн, сибилигин оһохтон тахсыбыт курдук сып-сылаастар, олус үчүгэйдик үөрэ-көтө көрүстүлэр, аһаттылар, өссө туохха наадыйаҕытый диэтэхтэрэ үһү! Сылаас, минньигэс аһы тото-хана аһаатыбыт, санаабыт хоту чаанньыгынан 2-3-түү чааскы чэйи иһэн саха дьоно сылаабыт дьэ киирэн, үөрэ-көтө махтанан хосторбутугар тарҕастыбыт! Сааһырбыт дьон санаабытыгар биһигини ончу миниистирдэри көрсөр курдук көрүстүлэр.
Ама, ити курдук үчүгэй, истиҥ көрсүһүүгэ, атын омук дьонугар, хайдах махтаммат буолуохпутун сөбүй?
Сахам сирин ийэлэрэ, эбэлэрэ, хос эбэлэрэ, эһэлэрэ олоччу Сахабыт сирин өрө тутан сырыттыбыт! «Эһигини, саастаах дбону бачча ыраах тэриллэр фестивальга, өссө салгыы санаторийга ким ыытта? Эбэтэр бука барытын бэйэҕит уйунан кэллигит дуо? – дэһэллэр.
Пенсионнай сулууспабыт 2-лии сыл буола-буола ыытар, босхо проезд ханна бараргынан бэриллэр, санаторийы уо.д.а. бэйэбит төлүүбүт диэн чыыстайынан кэпсэтэбит. Кинилэргэ ким да төлөөбөт, биһиги курдук чэпчэтиилэрэ суох эбит, баҕар, ол иһин аһыыр ас сыаната (өскөтүн бэйэлэрэ оҥорон таһаарар бородукталара буоллаҕына) ончу чэпчэки, таһыттан киирэр астарын таҥастарын сыаната син-биир биһиэнин курдук.
Дьэ, процедура диэн баар эбит! Өскөтүн эмтэнэ, доруобуйаны тупсарына барар буоллахха от ыйа-атырдьах ыйа эбиттэр. Онтон биһиги «Көмүлүөктэр» ааһан иһэн да буоллар сынньанныбыт, эмтэннибит, элбэххэ ымсыыра санаатыбыт. Санаторийга да сүгүн сыппатыбыт!
Сэтинньи ый 25-гэр кэнсиэрдээтибит! Хас биирдии нүөмэри иккистээн таһаараллар, ол курдук зал толору, ону ааһан ойоҕоско олороллор, тураллар! «Бис, браво!» бөҕөтө! Биһиги ким-хайа буоларбытын, ыраах Саха сириттэн сылдьарбытын бука бары билбиттэр. 8 этээстээх дьиэ сынньанааччылара, чугас эргин дэриэбинэ дьоно босхо сахалары көрөөрү, ким-хайа буоларбытын билээри ыып-ыччары кэлбиттэр. ДК Кулаковскай саалатынааҕар улахан эбээт, хас миэстэлээҕин ким да ыйыппатаҕа, көрөөччүлэрбит атын омук дьоно! Олус үчүгэйдик ылыннылар.
Син-биир биир төрүттээх омуктар буоларбытын санатан туран, кылгастык сахалыы саҥардым, алҕаатым, арчылаатым («шаманка» диэхтэригэр дылы), онтон, аныгылыы ньууччалыы саҥардым! Кэннибэр, аттыбар доҕуһуолум элбэхтэр! Дэйбиирдээх эбээлэр! Мин, сыһыыга сырсыһар сылгым сиэлин сахам сириттэн илдьэн сыт-сымар таһааран кэтит кэҥэриилэрии кычыгылатан дьаҥ-дьаһах сыстыбатын туһугар, боҕоруодьусса отум маанылаах сытынан дэйбиирдээн «үрдүгүтүттэн үргүйбэтин, анныгытыттан аргыйбатын» диэн атын омук дьонун арчылаатым! Баҕар, сатаабатаҕым буолуо дуо? Ис дууһаттан итэҕэтиилээхтик этэр тылларбын 100% өйдөөбүттэр этэ, «Шаманка» все может»-диэн кэлбит дьоннорбун эйэ-дэмнээхтик уоскутан атаарбытым.
26-ка санаторий иһигэр бэйэбит оҥоһуктарбыт быыстапкатын, туохха аналлаахтарын кэпсээтилэр, сөҕүү бөҕөлөр. Ол быыһыгар атыыга анаан оҥорбут оҥоһуктарбытын чэпчэки сыанаҕа атыылыбыыт, бэркэ ылаллар. Сылгы сиэлиттэн, кылыттан оҥоһуктарбытын сэргииллэр, сэлээппэлэрбитигэр олус ымсыыраллар эрээри сыаната ыараханыттан чаҕыйаллар.
27-кэ Елабуга куоракка Улуу ньуучча худуоһунньуга Ив.Ив. Шишкин төрөөбүт, улааппыт дьиэтин музейыгар сырыттыбыт. Урут хартыыналарынан эрэ билэр эбит буоллахпытына, билигин бэйэтин илэ көрбүт курдук сананан сурук суруйан, махтанан таҕыстыбыт. Хас да хартыыналарын репродукциятын таһынааҕы сувенир маҕаһыыныттан атыыластыбыт, Елабуга куораты кэритэ сылдьан гид Валентина Ивановна кэпсээтэ Н.А. Цветаева музейыгар успейдаан сылдьыбатыбыт, ол да буоллар элбэҕи көрдүбүт, биллибит.
28-ка санаторийга сахалар тэрийсэммит баянынан ырыа, үнкүү киэһэтин ыыттыбыт, олорон эрэ ыллаатыбыт, биир татарка иккиэ буолан олус үчүгэйдик ыллыыллар, аатын Фатима диэбитэ, биһиги кэнсиэрдээн баран тахсан истэхпитинэ миэхэҕэ махтанан бэйэтин оҥоһугун туттарбыта. Санаторийга киэһээ аайы 9-чаастан дискотека 10 чааска дылы буолар. Икки уол хардары-таары ыыталлар. Онон утуйуохпут иннинэ «сахсылла» түһэн» ылабыт.
29-ка аны санаторий коллектива бэйэтэ кэнсиэр көрдөрдө. Кураторбыт Валентина Михайловна төрөөбүт күнэ эбит! Хата успейдаан эҕэрдэлээтибит, бэйэбит оҥоһукпутун аттарбытын бэлэх ууннубут. Кэнсиэр бүтүүтүгэр Мария Капитоновна махтанан тыл эттэ, сувенир чорооммутун туттарда, мин биһиги кэнсиэрбитин тэрийсэн сүүрбүт-көппүт киһиэхэ Фарида Хакимовнаҕа «өссө да сүүрэ, көтө-дайа сырыт бу дьөһөгөй оҕолорун үрүҥ сылгыларын курдук, эһиги санаторийгытыгар сынньанан, эмтэнэ түһэн ыллыбыт, биһиги бөлөхпүтүн умнубакка саната сырыттын диэн сувенирдарбытын туттардыбыт.
Кыргыттар күнүс «книга пожеланий и жалоб» махталларын этэн суруйбуттара, биһиги библиотекаҕа олорон «Гостевая книга» диэн баарыгар махталбытын суруйан, оһуоххайбыт хаартыскатын сыһыаран илии баттаабыппыт: кулууппут салайаачыта Мария Капитоновна Александрова, тэрийээччибит К.В. Макарова, художейственнай салайааччыбыт Е.П. Петрова, бу суругу тиһэччи М.А. Сидорова, Сарсын айанныыбыт.
Айанныахпыт иннинэ киэһэ А.П. Пермякова, М.З. Тихонова хосторугар бука бары түмсэн ким туох астааҕын кыттыһан чэйдээтибит, санаабытын атастастыбыт. Клара Васильевна сэмэй бэлэхпитин иилинэн киирэн «татарочка» буолан былааһы ылла. Хас хардыы аайы хаартыскаҕа түһэбит, Клара Ивановна Афанасьева (76 саастаах) киинэҕэ устар. Барыта үчүгэй.
Сарсын күнүс 1 чааска автобус кэтэһэр. Казань куоракка тимир суолга тиийиэхтээхпит. Казаҥҥа чугаһаан истэхпит аайы тыбыс тымныы уулаах-хаар силлиэ буолан силбиэтэннэ, буурҕа буолан бурҕайда. Автобус аанын да астарбат үлүгэрэ. Суоппарбыт эдэр баҕацы оҕочоос, суолун сыыһа тайанан «муна» сырыттыбыт, хата куораты автобус иһиттэн олорон көрдүбүт, пробкаҕа да хаайтардыбыт. Уолбут долгуйан саҥарбат даҕаны, тахсан дьонтон ыйыт диирбитин буолуммат, аны тимир суолбутугар хойутуохпут дии, оччоҕуна иэдээн диэн уолбутун хаайабыт. Онтон Клара Васильевна автобус түгэҕиттэн чемоданнар үрдүлэринэн кэлэн телефоннаата, бэйэтэ автобуһу тохтотторон тахсан массыынатын көрүнэ турар киһиттэн ыйытан, суолбутун аһары түһэн эмиэ сыыһа айаннаан эрэрбитин көрдөрөн, дьэ Казанскай вокзалга тиийдибит, хата эрдэ кэллибит. Поездка киирэн «дьиэбит» курдук сананан аһаан баран утуйдубут. Казанскай вокзалга тиийэн суоппар Володябыт кэтэһэн турарын булан олордубут да Домодедово диэки айаннаатыбыт. Ончу порт ааныгар аҕалан бэрт түргэнник сүөкэнэн, баһыыбалаан араҕыстыбыт. Домодедованы бэркэ үөрэттибит дьэ ол кэннэ киэһэ 6ч. 35м. самолекка олорон долгуйан да көрбөккө сарсыарда дойдубутун буллубут. Оҕолорбут массыына бөҕөтүнэн киирэн кэтэһэн олороллор. Дойдубут барахсан тымныы туманынан көрүстэ.
Онон, санаан да көрбөтөх сирбитигэр туристическай путевка булан, атын омук дьоно хайдах олороллорун көрөн, фестивальга күүтүүлээх ыалдьыт буолан, санаторийга сынньанан, эмтэнэн быйылгы 2011 сыллаах кыһыммытын этэҥҥэ туоруур баҕа санаалаах төнүннүбүт. Дойдубут барахсан тымныы да туманын ахтыбыт курдукпут!
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена