Бу күннэргэ биһиги учууталбыт РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Майа бочуоттаах олохтооҕо Николай Семенович Баишев 75 сааһын туолар. Оҕону кэрэ уонна сатал эйгэтигэр угуйбут, уруһуйга уонна черчениеҕа такайбыт учууталбытын билигин даҕаны ахта-махтана саныыбыт. Аҕыйах саҥалаах, бэрт холку, сымнаҕас сыһыаннаах киһини бары ытыктыырбыт. Учууталбыт отут түөрт сыл оскуолаҕа үлэлээн баран, сынньалаҥҥа тахсыаҕыттан айар үлэнэн үлүһүйэн дьарыктанар.
Николай Семенович уруһуйдуур дьоҕурун Дьабыыл оскуолатыгар кыра кылааска үөрэппит учуутала Баишева Фёкла Романовна бэлиэтии көрөн, өрүү уруһуйдатар буолбут. Николай Семёнович биир түгэни ахтар: «Биирдэ, 1946 сыл саас Фёкла Романовна Кыайыы күнүгэр аналлаах быыстапкаҕа уруһуй бэлэмниирбэр сорудахтаата, уонна уруок кэнниттэн хаалларан кырааска харандаас биэрдэ. Тугу уруһуйдуох бэйэбиний диэн толкуй бөҕөҕө түстүм. Кыайыы күнүгэр аналлаах, онон Москва куорат Кыһыл болуоссатын устун байыаннай парадка танка үрдүнэн чиэс биэрэн иһэр танкиһы уруһуйдаатым. Ити итинэн ааста. Арай биирдэ оскуола оҕолорун сарсыарда стройдатан баран, миигин строй иннигэр таһаардылар уонна Коля Баишев үлэтэ Бүтүн союзтааҕы уруһуй күрэҕэр кыайыылааҕынан тахсыбытын туһунан сурук кэлбитин ааҕан иһитиннэрдилэр». Ити түгэнтэн салгыы Коля оскуола худуоһунньугун эбээһинэһин сүкпүт. Талааннаах уол үс саха суруйааччыларын – Алампа Софронову, Николай Неустроевы, Өксөкүлээх Өлөксөйү - портреттарын уруһүйдаабыта кылаас истиэнэтин киэргэтэн өр кэм ыйанан турбут. Сэттэ кылааһы бүтэрэн Төҥүлү оскуолатыгар үөрэнэ киирэр. Черчение учууталынан үлэлии сылдьар, кэлин биллиилээх муосчут, Саха АССР үтүөлээх худуоһунньуга буолбут Пестерев Семен Николаевич Коляны муоһу кыһарга уһуйар. Күлбүт-үөрбүт элэккэй киһи бэйэлэрин үлэлэрин көрдөрөн, муоһу кыһар албастары үөрэтэн, мындыр уол дьоҕурун сайыннарар. Маны таһынан Коля арыылаах кыраасканан болотунаҕа классик-худуоһунньуктар хартыыналарын устан оҥорорун сөбүлүүрэ. Дьонугар, доҕотторугар бэлэхтиирэ.
1958 сыллаахха Дьокускайдааҕы художественнай училищеҕа үөрэнэ киирбитигэр дьылҕата эмиэ биир сүдү киһилиин тиксиһиннэрэр - биллиилээх художник Эллэй Семенович Сивцевкэ үөрэнэр. Училищеҕа үөрэнэр кэмнэригэр үөрэх кэнниттэн муоһунан кыһарын бырахпат, маҥнайгы улахан үлэлэрин оҥорор: «Сордоох суха», «Биэс ынахтаах Бэйбэрэкээн эмээхсин», «Мас тиэйиитэ». Бу үлэлэр Габышев аатынан художественной музей фондатыгар талыллан, билигин национальнай художественнай музейга көрдөрүүгэ тураллар.
Николай Семенович ураты кичэйэн кыспыт улэлэрэ «Ааллаах үүн» (1969 с.), «От охсооччу» (2000 с.), «Кыайыы ыһыаҕа» (2004 с.) кини олоҕун эриирдээх-мускуурдаах кэмнэрин кэпсииллэр: ыраах айаҥҥа таһаҕас таһыытыгар үлэлээбит, кэлин сэрии толоонугар сураҕа суох сүппүт аҕатын түһүнан; оҕус сиэтэн бурдук сирэ хоруттарбыт, ат көлөнөн от оҕустарбыт оонньооботох оҕо сааһын; оччотооҕу дьон өрөгөйдөөх кыайыыны төһөлөөх кэтэспиттэрин...
Николай Семенович «Саха сылгыта» теманы живописька эмиэ арыйарын тэҥэ («Кыһын – сылгылар», «Сылгыһыт үөрүүтэ») төрөөбүт дойдутун дьүһүйэн, айылҕаны сөбүлээн ойуулуур.
Маны таһынан оҕо эрдээҥҥи классиктары устар идэтин сайыннаран Васнецов «Три богатыря» уонна «Иван Царевич на сером волке», Перов «Охотники на привале» үлэлэрин импровизациялаан (уларытан) уруһуйдаабыта, сонун уонна сэргэх туспа хайысха.
1974 сыллаахха Николай Семенович Майа аҕыс кылаастаах оскуолатыгар үлэлии кэлэригэр биһиги бэһис кылааска уөрэнэ киирбиппит. Уруһуйдуурбутун сөбүлүүр оҕолор уруоктар кэннилэриттэн уруһуй куруһуогар үлүһүйэн туран сылдьыбыппыт. Учууталбыт харандааһынан, кыраасканан уруһуйдууртан атын ньымалары көрдөрөн үөрэппитэ: өҥнөөх дьэҥкирдиҥи кумааҕынан витраж, чүмэчи буоскатынан сыбаан баран хара тууһунан кырааскаламмыт илиискэ линогравюра оҥорорбут. Ол тухары бэйэтэ уруһуйдуурун, хартыына оҥорорун олох билбэт, истибэт этибит. Бэйэтин хайа да түгэҥҥэ кэпсэнэ сылдьыбат сэмэй киһи. 2004 сылга Майа музейыгар аан маҥнайгы быыстапката турбутугар, учууталбыт үлэлэрин соһуйа, сөҕө-махтайа көрбүппүт. Бэл, суруналыыс Иван Брызгалов бу быыстапканы көрөн сөхпүт этэ: «Николай Семенович судургуттан уустугу, бүрэттэн кэрэни таба көрөн туойар-хоһуйар ураты дьоҕурдаах киһи эбит» диэн.
Бу күннэргэ Майатааҕы кыраайы үөрэтэр музейга Николай Семенович быыстапката иккистээн турда, муосчут уонна худуоһунньук айар үлэтин көрбүт эрэ кэрэхсиэ диэн эрэнэбит.
Ытыктыыр учууталбытыт Николай Семенович, үбүлүөйгүнэн эҕэрдэлиибит! Саҥаны, кэрэни уонна үйэлээҕи салгыы дьүһүйэ-ойуулуу сырыт. Айар үйэҥ уһаатын!
Майа аҕыс кылаастаах оскуолатын выпускниктарын ааттарыттан Антонина Федорова.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена