Алмаастаах кыраай кииниттэн, 12 биэрэстэ тус хоту – Аччыгый Ботуобуйа салаатын, Чуоналыыр үрэҕин сүнньүгэр 32.105 гектардаах сиргэ кыылга-сүөлгэ уонна көтөргө тоҕоостоох сир буолан турар. Бултааhын маннаа бобуллар.
Манна сирэ-уота, айылҕата да, Мииринэй үдүк-бадык, «барбатах балык миинин» курдук көстүүлэриттэн быдан сэргэх, тыата тыытыллыбатаҕынан кэрэ. Тулата дабаан да мыраан, онон-манан маардардаах. Сугун уонна уулаах отон хойуутук үүнэр сэндэҥэ ойуурдардаах.
Эмиэ да кылыгырыы сүүрдэр таас үрэхтэрдээх, эмиэ да сөтүөлүүргэ абыраллаах чычаас сиэннэрдээх. Быччыкы уонна мунду хойуутук сэмсиир улахан күэллээх. Салгына да куораттан атын, киhи дуоhуйар. Бу диэки оннооҕор тайах төрөөччy. Арыт бу диэкинэн кыыл таба тэлэкэчийэн ааhааччы.
2009 сыллаахха, манна «Саха сирин тыыннаах алмаастара» Аан айылҕа паарката аhыллыаҕыттан ыла саалаах-саадахтаах киhини көрбөккyн. Саха өрөспүүбүлүкэтин айылҕаны харыстыыр министиэристибэтин уонна «АЛРОСА» аахсыйалардаах хампаанньа көҕүлээhиннэринэн аhаҕас халлаан аннынааҕы зоопарк тэриллэн турар. Онно анаан-минээн, Таас Yрэхтэн арыый обургутуйбут овцебыктары аҕалан олохсуппуттара. Ол кэмтэн ыла күрүөлэммит уонна вольердаах сири зоопаркаттан атыннык ааттаабаттар. Манна 12 овцебык кыылларга эбии, икки кулааhай, Приморье табата (пятнистый олень), эбиитин биир сэбирийбит түүлээх як кыстаан тураллар. Кинилэр туруктара хайдаҕын «Саха сирин тыыннаах алмаастара» Аан айылҕа пааркатын дириэктэрэ, бэйэтэ Таас Yрэх киhитэ, Сергей Симоновтан туоhулаhабын.
– Бу күннэргэ Мииринэй тула бытарҕан тымныы турда. Кыстык да уолдьаhара быдан ыраах – диэн саҕалыыр кэпсээнин Сергей - Онон, кыылларбыт сорохторо соҕурууттан төрүттээх буоланнар, усулуобуйаны тулуйалларын туhугар кичэллээхтик кэтиибит, көрөбyт-истэбит. Аhылыктарын тымныынан сибээстээн элбэтэн. Талах, от, уотурба сиэтэбит. Алмаасчыттар хас да массыына былах арааhын бэлэмнээн биэрэн, кыылларбыт адьас абыраннылар. Былаҕы олус таптаан кэбийэллэр. Кулааhайдарбыт быйыл үһүс сылларын кыстаан тураллар. Адьас ыт оҕотун курдуктар – киhини батыhа сылдьаллар, илииттэн аhыыллар. Киhи таптыах кыыллара. Як туспа турар, син бор кыыл эбит. Оту да, уотурбаны да сирбэккэ-талбакка маҕырыччы сиир. Дьэ, эhиил бу тыhы якпытыгар Забайкальеттан атыыр доҕор булуо этибит. Приморьебыт табата арыый тэhии соҕус. Кини биhиги тымныыларбытыгар букатын үөрүйэҕэ суох. Үөскээбит сиригэр Уhук Илиҥҥэ айылҕата быдан сымнаhыар буолаахтаатаҕа. Дьэ, кэлин хайаһар… Овцебыктарбыт этэҥҥэлэр. Киhиэхэ сыhыаннара хоччорхой соҕус – кэйиэхтэрин да сөп. Билэр, аhатар киhилэригэр эрэ арыый амалар.
- Сэргэй, оттон быйылы быhа, туристар эhиэхэ тиэстэн ахан биэрдилэр дии, кыыллары көрө. Оттон бу тымныыларга, чуолаан, Саҥа дьыл бырааhынньыгын, уhун өрөбүллэр саҕана аhаҕаскыт дуо?
- Тоҥоллорун кэрэйбэт хорсун дьоҥҥо – бука баhаалыста, ааммыт аһаҕас. Билиэт паарка сүрүн дьиэтигэр атыыланар.
- Төһөнүй?
- Улахан дьоҥҥо – 200 солк, оҕолорго – 100 солк.
Сергей Симонов эппитигэр эбэн «Саха сирин тыыннаах алмаастара» алмаастаах кыраай дьонун-сэргэтин биир таптаан сынньанар сиригэр кубулуйбутун тоhоҕолоон бэлиэтиэм этэ. Yчyгэйэ диэн, куорат чугаhа буолан, суотабай телефон бэркэ хабар. Техниката суох киhи кэлэ-бара биир тыhыынчаны таксига төлүүр. Ону, дэлэй харчылаах дьон улахан ороскуокка аахпаттар быhыылаах. Хомойуох иhин, сорох дьон сугун-саҕын сылдьыбат. Массыынанан тиэллэ сылдьан арыгылыыллар, пиибэлииллэр, ампаалыктаналлар. Аhаабыт, холлубут сирдэрин хомумматтар. Милииссийэ чугаhынан суох, онон «муора хабарҕаларынан»…
Эhиил, Чуоналыырга өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыhыаҕа ыытыллара былаананар. Онтон, ыhыах ыытыллар түhүлгэтиттэн «Живые алмазы Якутии» паарка син тэйиччи соҕус уонна Чернышевскайдыыр суол туораhыннаах – балтараа биэрэстэ кэриҥэ ыраах. Ыhыах саҕана манна такси толору буолуоҕа. Онон, кэлбит ыалдьыттар, син биир бу дьикти зоопарканы, айылҕа маанылаах кыылларын көрөн сөҕөн-махтайан барар кыахтаахтар.
Станислав Алексеев,
Мииринэй куората.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена