Алмаастаах кыраай кииниттэн 12 биэрэстэ тус хоту – Аччыгый Ботуобуйа салаатын, Чуоналыыр үрэҕин сүнньүгэр 32105 гектардаах сиргэ кыылга-көтөргө тоҕоостоох сир. Манна бултууру сокуон көҥүллээбэт. Сирэ-уота, айылҕата Мииринэй бүдүө-бадаа курдук көстүүлэриттэн быдан сэргэх, тыата тыытылла илик, чөл, кэрэ. Тулата – дабаан да мыраан, онон-манан маардардаах. Сугун, уулаах отон хойуутук үүнэр сэндэҥэ ойуурдардаах. Эмиэ да кылыгырыы сүүрдэр таас үрэхтэрдээх, эмиэ да сөтүөлүүргэ абыраллаах чычаас сиэннэрдээх, быччыкы уонна мунду хойуутук үөскүүр улахан күөллээх. Салгына да куораттан атын, киhи дуоhуйар. Бу диэки оннооҕор тайах төрөөччү. Арыт кыыл таба тамаhыйан ааhааччы.
2009 с. манна «Саха сирин тыыннаах алмаастара» Аан айылҕа паарката аhыллыаҕыттан ыла, саалаах-сэптээх киhини көрбөккүн. Манна, СӨ Айылҕа харыстабылын министиэристибэтин уонна «АЛРОСА» АХ көҕүлээhиннэринэн, аhаҕас халлаан аннынааҕы зоопарк тэриллэн турар. Таас Yрэхтэн арыый обургутуйбут овцебыктары аҕалан олохсуппуттара. Ол кэмтэн ыла зоопаркаттан атыннык ааттаабаттар. Манна 12 овцебык кыылга эбии икки кулааhай, Приморье табата (пятнистый олень), эбиитин биир сэрбэйбит түүлээх тыhы як кыстаан тураллар. Кинилэр туруктара хайдаҕын «Саха срин тыыннаах алмаастара» Аан айылҕа пааркатын дириэктэрэ, бэйэтэ Таас Үрэх киhитэ Сергей Симоновтан туоhулаhабын.
– Бу күннэргэ Мииринэй тула бытарҕан тымныы турда. Кыстык да бүтүө быдан ыраах – диэн Сергей кэпсээнин саҕалыыр. – Онон, кыылларбыт сорохторо соҕурууттан төрүттээх буоланнар, тымныыны тулуйалларын туhугар кичэллээхтик кэтиибит, көрөбүт-истэбит. Аhылыктарын күүhүрдэн биэрдибит: талах, талыы от, уотурба. Алмаасчыттар хас да массыына былах арааhын бэлэмнээн биэрэн, кыылларбыт абыраннылар. Былаҕы олус таптаан кэбийэллэр. Кулааhайдарбыт быйыл үhүс кыhыннара буолан, син санаабыт бөҕөх. Адьас ыт оҕотун курдуктар – киhини батыhа сылдьаллар, илииттэн аhыыллар. Киhи таптыах кыыллара. Як туспа турар, син бор кыыл эбит. Оту да, уотурбаны да сирбэккэ-талбакка хардырҕаччы сиир. Дьэ, эhиил бу тыhы якпытыгар Забайкальеттан атыыр доҕор булуо этибит. Приморьебыт табата арыый тэhии соҕус. Биhиги тымныыбытыгар букатын үөрүйэҕэ суох. Үөскээбит сиригэр – Уhук Илиҥҥэ – килиимэтэ быдан сымнаhыар буолаахтаатаҕа. Дьэ, инникитин хайдах буолабыт?! Овцебыктарбыт этэҥҥэлэр. Киhиэхэ сыhыаннара хоччорхой соҕус – кэйиэхтэрин да сөп. Улааттылар даҕаны. Билэр, аhатар киhилэригэр эрэ арыый амалар.
— Оттон быйылы быhа туристар эhиэхэ кыыллары көрөөрү тиэстэн аҕай биэрдилэр дии. Оттон бачча тымныыга, чуолаан Саҥа дьыл бырааhынньыгын, уhун өрөбүллэр саҕана үлэлиигит дуо?
— Тоҥоллорун кэрэйбэт хорсун дьоҥҥо – ааммыт аhаҕас. Билиэт паарка сүрүн дьиэтигэр атыыланар. Улахан дьоҥҥо – 200 солк., оҕолорго – 100 солк.
Сергей Симонов эппитигэр эбэн «Саха сирин тыыннаах алмаастара» парка алмаастаах кыраай дьонун-сэргэтин биир таптаан сынньанар сиригэр кубулуйбутун тоhоҕолоон бэлиэтиэм этэ. Үчүгэйэ диэн, куорат чугаhа буолан, сиэп төлөпүөнэ бэркэ хабар. Бэйэ көлөтө суох киhи кэлэ-бара биир тыhыынчаны таксига төлүүр. Ону дэлэй харчылаах дьон улахан ороскуокка аахпаттар быhыылаах. Ол эрээри, хомойуох иhин, син биир дьон сүгүн-саҕын сылдьыбат. Манна массыынанан көтүтэ сылдьан арыгылыыллар, пиибэлииллэр, ампаалыктаналлар. Аhаабыт, холлубут сирдэрин хомуйбаттар. Милииссийэ чугаhынан суох, онон «муора тобугунан»...
Эhиил, Чуоналыырга өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыhыаҕа ыытыллара былааннанар. Ыhыах саҕана манна такси толору буолуоҕа. Онон кэлбит ыалдьыттар бу дьикти зоопарканы, айылҕа маанылаах кыылларын сөҕө-махтайа көрөр кыахтаныахтара.
Станислав Алексеев,
Мииринэй к.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена