Сунтаар улууhугар - эмис сылгы дьохсооттоспут элгээн тулата сыhыылардаах, суйдам хара тыалардаах, лагларыспыт тииттэр сэлэлии yyммyт үрдүк мырааннардаах, Бүлүү Эбэ Хотун үллэр үөhyн ортотугар - хаппарастаах арыылаах, ураты кэрэ айылҕалаах Иккис Бордоҥ нэhилиэгэ баар.
Маннык ааттаах дойдуга сэттэ уонча хаарын уулларбыт алмаас хостооhунун бырамыысылыннаһын сайдыытыгар олук уурсубут халыҥ чэрдээх илиилээх кырдьаҕас баар. Билигин оҕонньор балтыгар Агашаҕа, убайыгар Лэгэнтэйгэ, Сунтаар сэлиэнньэтигэр киирэн олорор. Сааhа да ыраатта. Кини толору аата – Егор Егорович Лукин диэн.
Дьөгүөр, Иккис Бордоҥ Молотов холхуоhугар бэрт эрэйдээхтик иитиллэн, куруук аччыктаан, тоҥон-хатан үөскээбит киhи. Сэрии кэмин алдьархайдаах кэмин этинэн-хаанынан билбитэ. Улаатан, борбуйун көтөҕүөҕүттэн ыла чэҥкир тутууга үлэлээбитэ. Бэйэтин наар ыарахан, хара үлэнэн иитиммитэ. 50-с сылларга Дьөгүөр, быыкайкаан Мииринэй куорат аатын докумуонунан ыла да илигинэ, Сунтаартан Аччыгый Ботуобуйалыыр тэргэн суолунан, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан эрэйдэнэн айаннаан кэлэн, тутуу биригээдэтигэр киирбитэ. Боростуой нуучча дьонун кытта ыкса алтыhан үлэлээбитэ. Онтулара, бэйэтин курдук судургу майгылаах, туруу үлэhит, эриэккэс тулуурдаах дьон этилэр. Балааккаларга, тимир оhоҕунан олорбуттара. Олор кинини, нууччалыы отой билбэтин үрдүнэн, атаҕастаабат этилэр диэн ахтааччы Дьөгүөр. Ол да буоллар, оччотооҕу Мииринэй ылбычча тэhийэн олорбот усулуобуйалаах дойду этэ. Тулата мараха, нуора бадараан, аны барыта оллур-боллур, үрэх эндиэтэ-дабаана буолан, тутарга олус уустуга. Дьөгүөр сайын үкэр куйааска буспута, кыhын элбэхтик тоҥмута-хаппыта, эрэйдэммитэ. Манна, Иирэлээх үрэх «хааhыгар», бастакы мас бараахтары, онтон салгыы эниэни кыйа икки этээстээх мас дьиэлэри тутуспута. Кини тутуспут «жигаловскай» дьиэлэрэ билигин да норуокка туhалыы-абырыы тураллар. Алмаасчыттар туттарбыт бастакы дьиэлэрэ Ойуунускай, Экспедиционнай уулуссаларга, Ленинград проспегын аллараатыгар, Yөhээ бөhүөлэккэ бааллар. Егор Лукины Сүлдьүкээргэ кырдьаҕастар билигин да сылаас-иhирэх тылынан ахталлар. Ол сылларга бу дэриэбинэ Улуу Тоҕоттон көhөрүллэн кэлэн хара ааныттан тутуллуутугар кини элбэхтик көлөhүнүн тохпута. 70-с сылларга Е.Лукин Сунтаар оройуонун «Сунтаар» сопхуоска тутуу биригээдэтигэр, баай уопуту мунньунан, үлэлии тиийбитэ. Сол кэмтэн ыла кини Мииринэй Дьөгүөр диэн аатынан норуокка биллэр. Бииргэ үлэлээбит дьоно-тутааччылар, хойукка диэри «Дьэ, Дьөгүөр, хаhан ахтар-саныыр Мииринэйгэр сылаас-тымныы уулаах кыбартыыра ыла бара5ын?» диэн дьээбэлээччилэр. Наар ыарахан үлэттэн атыны билбэккэ, оннооҕор дьиэ кэргэн да тэриммэтэх киhи, кырдьар сааhыгар кырдьык сынньалаҥнык, сылаастык олоруон баҕарара баа буолуо дуо?! 2005 сыллаахха Егор Лукин Мииринэй 50-сыллаах үбүлүөйyгэр, туох да ыҥырыыта суох, урут yлэлээбит сирим этэ диэхтээн, санаата батарбакка уонна эдэр сааhа ааспыт сирин ахтаахтаан да5аны, кэлэ сылдьаахтаабыта. Ол саҕана, кытаанах майгылаах-сигилилээх чунуобунньуктар суолугар туора тураннар, кини сyрэҕин «сылаанньыппатахтара». Кини үлэлээбит кылаатын долоҕойдоругар букатын уурбатахтара. Соннук кытаанах, ыалдьытымсаҕа суох дьоннор бааллар эбээт Мииринэйгэ! Дьэ кырдьык хомолтолоох, кый ыраах сирдэртэн – «материктан», оннооҕор Мииринэйгэ биир тоhоҕону саайан абыраабатах дьону ыҥырааччылар, хатаҕалааччылар-бүөбэйдээччилэр дии. Оттон Егор Лукины Мииринэй оройуонун дьаhалтатыгар кэпсэтиэхтэрин, истиэхтэрин да баҕарбатахтара. Ону билэбин, кэлэйэбин, алмаас кырдьаҕас бэтэрээнин туhугар абаккарабын. Ол чунуобунньуктартан сорохторо атын сирдэргэ көhүтэлээбиттэрэ, атыттара куораппытыгар билигин да бааллар. Кинилэр кырдьаҕас бэйэм тутуспут куораппар олохсуйарым буоллар ханнык диэн «алҕас ыhыктыбытын», бука, кулгаахтарыгар тымныытык истибит буолуохтаахтар. Билигин кэлэн Мииринэйгэ дьиэ туhунан саныа, «тыбыырыа» дуо үлэттэн атыны билбэтэх кырдьаҕас барахсан. Бука бүтэйдии кэлэйэн, хомойон олороохтоотоҕо. Аны ону ким саныа, дууhатыгар ыарыылаахтык ылларыа баарай?! Наадыйбаттар! Бу күннэргэ Мииринэй оройуон күнүн бырааhынньыгын бэлиэтиир. Онон сэдиптээн, тус бэйэм Егор Лукины-Мииринэйи итиитик эҕэрдэлиибин уонна маннык Саха сиригэр улахан суолталаах куораты тутууга бэйэтин ахсаабат кылаатын киллэрсибитинэн киэн туттабын.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена