Бүтүн Саха сирин боростуой, үлэһит дьонун тарбаҕын төбөтүгэр эргитэ олорор киһи, ол аҕыйах сүүс собуот үлэһитин хайа талбыт албынныыра-көлдьүннүүрэ быраапсай курдук. Ама, итиччэ элбэх мөлүйүөнүн дуолларынан эргитэ сылдьар киһи, көрдөрөн туран сокуону кэһэн, көрүллүөхтээх компенсацияны быһа олороро, сахалыы да толкуйдаатахха туохха да баппат ньэгэй быһыы! Аҕыйах тыһыынча туһугар, ити айылаах аатын ыытара… киһи өйдөөбөт. Кэмниэ-кэнэҕэс, дьону бу айылаах сэниирин суут-сокуон ханан да тэһэ көрбөт бэйэкэтэ буоллаҕай!

Саха сирин олохтоохторун ваучерын буор-босхо, күрүөтэ-хаһаата суох талбытынан дьаһайбыт «СахаИнвест» ИФ салайааччыта Александр Федоров 2007 сыллаахха Москубаҕа регистрацияламмат тэрилтэ нөҥүө аар-саарга аатырбыт, кырдьаҕас тэрилтэни «Золото Якутии» хампаанньаны Тарас Гаврильевич Десяткинтан көрдөрбүтүнэн туура тутан ылбыта. Бу сиэрэ суох быһылаан өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтатыттан туох да хомуруйуута, сэмэтэ-сунхата суох ааһан хаалбыта, туһугар дьикти.

Норуокка ааттанарынан -- «Ваучер» Федоров «Золото Якутии» тэрилтэни былдьыан иннинэ, «Туймаада Даймонд» АК алмааһы кырыылыыр хампаанньаҕа саантыы сылдьыбыта биллэр (25% ааксыйатын атыыласпыта). Ону, хата, тэрилтэ судаарыстыбаннай аҥаардаах бас билиилээх буолан, Федоров кытаахтаах тыҥыраҕыттан мүлчү туттарбыта.

А.Федоров сиэмэх бизнесменнэртэн биирдэстэрэ. Тэрилтэ-тэрилтэни атыылаһан ыла-ыла биири да өнүппэтэ. «Швея Севера» диэн өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр үлэлээх-хамнастаах тэрилтэни «сайыннара» диэн атыылаһан баран, көрүөх бэтэрээ өттүгэр түннүктүүн-үөлэстиин эһэн кэбиспитэ. Хааһына суотугар омук сыаналаах оборудованиетынан таҥыллыбыт тэрилтэ «сүмэтэ» ыгыллан баран, моҥкурууттаан хаалбыта.

А.Федоров дирбиэн-дарбаан бөҕөтө буолан, аны «сир баайын хостуур тэрилтэ буоллубут» диэн 1999 сыллаахха биллэрэн турар: «СахаИнвест» барыска таҕыста, 2,7 мөл. ыраас дохуоттанныбыт!» Онон, били, сордоох ваучербыт ол-бу араас «күөх фишкаларынан» эргийэн-урбайан, 2005 сыллаахха «Амазаркан» диэн Читаҕа баар көмүстээх сири атыылаһарга тиэрпит. А.Федоров силин быһа ыйыста-ыйыста «биллэрэ, чинчиллибитэ эрэ 20 туонна саппаастаах, эһиилгиттэн 100 киилэттэн итэҕэһэ суох көмүһү хостоон барыахпыт» диэн эппитин кэнниттэн, тыла сойо да илигинэ «Амазарканын атыылаабыт» диэн сурах тарҕаммыта. Сэрэйдэххэ, үүтүн-сүөгэйин халбыйан баран утаардаҕа.

«Күөх фишка» диэн ааттанар барыһы киллэрэр уонна дивиденд төлүүр тэрилтэлэр ааксыйаларын «Саха сирин олохтоохторун киэҥ араҥата атыылаһар кыахтанна!» диэн эмиэ улаханнык ураатаан туран эппитэ. Онон «киэҥ араҥа» -- "ЛУКойл", "Газпром" РАО, "ЕЭС" РАО, "Мосэнерго", "Ростелеком", "Сургутнефтегаз" ааксыйаларын атыылаһан дохуот киллэринэр аатырбыта. Ол, Ваучер Федоров этэр «киэҥ араҥатыгар» кимнээх киирсэллэрэ буолла? Бэйэтин чугас эргимтэтэ эрэ да буоллаҕына көҥүлэ.

200 000 тахса киһи ваучерынан, омоллоон олоҕун оҥостубут А.Федоровы, норуот араастаан эппиэккэ тарда сатаата. Бэтэрээннэр ааттарыттан В.А.Штыровка аһаҕас да сурук суруйан көрбүттэрэ: «Фонд судаарыстыбаннай этэ, А.Федоров эрэ аҥардастыы айбардыыр тэрилтэтэ буолбутун билбиппит буоллар, ваучербытын киниэхэ туттарыа суох этибит. Биһигини умуннулар, ол оннугар күн ахсын телевизорга А.Федоров тэрилтэтэ бас билэр «СИС» маһаҕыыннара, «Корона» ресторан-кулууп, «Манньыаттаах» ырыынак (сыллааҕы дохуота 1 мөл. дуоллар) рекламаланар» диэн. А.Федоров бэтэрээннэр суруктарын «өстөөхтөрүм хос моонньохторо, сакаастаабыттар» диэн «саралаабыта» даҕаны, ис дьиҥэ, кырдьыга чахчытыгар сыттаҕа. Оттон ваучербытыгар ылбыт «СахаИнвест» тэрилтэ ааксыйаларыгар дивидеммитин А.Федоров «онноҕор «Тойота» курдук бөдөҥ корпорация 30 сыл буолан баран биирдэ төлөөбүтэ» диэн өҥ-хара туттан дивиденд төлүүртэн аккаастаммыта.

Норуоту албынныыр биир бөдөҥ бырайыагынан – «Эрэл» судаарыстыбаннайа суох пенсионнай фонданы тэрийиитэ ааттанар. Биир эмэ «Эрэлгэ» киирбит кырдьаҕас эбии төлөбүр аахсар дуу? Көрбүттээҕэр сэрэйбит ордук…

А.Федоров 2007 сыллаахха атыыласпыт «Золото Якутии» хампаанньата араас шоуларга мөлүйүөн аҥаардаах киэргэллэринэн спонсордыырын бэркэ билэбит. Ону сэргэ, тэрилтэ бэйэтин туруга улаханнык эмсэҕэлээбитин эмиэ билэбит. Бу Саҥа дьыл иннинэ «Золото Якутии» ювелирнай собуотун үлэһитин 50% сарбыйалларын туһунан иһитиннэрии кэлбитэ. Урут, Тарас Десяткин саҕана бу собуокка 200-тэн тахса киһи үлэлиирэ. Билигин төһө-хачча хаалбытын собуот дириэктэрэ Леонид Николаев даҕаны, Александр Федоров бэйэтэ (Москубаҕа сылдьарынан солбуйааччылара даҕаны) «комментарийдыыр» кыахтара суох буолан биэрдэ. Сокуон быһыытынан, тэрилтэ төһө-хачча киһи ууратыллыахтааҕын эрдэтинэ Үлэлээх, дьарыктаах буолуу киинигэр биллэриэхтээхтэр. Оттон Дьокуускайдааҕы Үлэлээх, дьарыктаах буолуу киинигэр «Золото Якутии» собуотуттан 12 (эрэ!) киһи сарбыллыыга түбэһэр диэн тохсунньу 18 күнүгэр испииһэк түһэрбит. Ол испииһэккэ тоҕо эрэ сорох дьон аата ыйыллыбатахтар. Итинтэн даҕаны сүүлүк майгыта көстөр. Аны, бу сарбыйыыга түбэспит дьону бырааптарын күөмчүлээн, хоту сиргэ алта ый орто хамнастара төлөнүөхтээҕин «биир эрэ ыйы төлүүбүт» диэн сүүстэрин аннынан көрбүттэр. Аны, «орускуоттарын аччатынаары» Саҥа дьыл кэнниттэн хамнастарын туох да төрүөтэ суох кыччаппыттар. Сарбыллыыга барбыт киһи уурайар күнүгэр туох баар хамнаска иэс-күүс, ону таһынан икки ыйдааҕы орто хамнаһыгар эбии «выходное пособие» диэн биир ыйдааҕы орто хамнаһа остуолга ууруллан биэриэхтээҕэ -- мэлигир.

Үлэтэ суох хаалбыт киһи тутатына Үлэ, дьарыктаах буолуу киинигэр учуокка туруохтаах. Учуокка туруу туспа бэрээдэктээх. Тэрилтэ, үлэһит орто хамнаһын, анал бланкаҕа толорон биэриэхтээх. «Золото Якутии» бухгалтердара ону даҕаны толорбокко, онто да суох үтүргэҥҥэ түбэспит дьон эрэйин элбээтиннэрэ олороллоро кыһыылаах.

Бүтүн Саха сирин боростуой, үлэһит дьонун тарбаҕын төбөтүгэр эргитэ олорор киһи, ол аҕыйах сүүс собуот үлэһитин хайа талбыт албынныыра-көлдьүннүүрэ быраапсай курдук. Ама, итиччэ элбэх мөлүйүөнүн дуолларынан эргитэ сылдьар киһи, көрдөрөн туран сокуону кэһэн, көрүллүөхтээх компенсацияны быһа олороро, сахалыы да толкуйдаатахха туохха да баппат ньэгэй быһыы! Аҕыйах тыһыынча туһугар, ити айылаах аатын ыытара… киһи өйдөөбөт. Кэмниэ-кэнэҕэс, дьону бу айылаах сэниирин суут-сокуон ханан да тэһэ көрбөт бэйэкэтэ буоллаҕай!

kyym.sakha.ru
05.03.2011 09:57 | оригинал статьи | просмотров: 15994